Lui, moeilijk, vervelend, ongeïnteresseerd, irritant… Zo worden bepaalde leerlingen wel omschreven. Maar is dit terecht? ZIJN sommige leerlingen nou eenmaal vervelend? Of is er meer aan de hand? Ik stel voor een voorbeeld te nemen aan initiatieven zoals ‘Dream School*’, om inspiratie op te doen voor de dagelijkse onderwijspraktijk.
Sommige leerlingen zijn inderdaad wel eens lastig in de les. Althans, ik heb met sommige leerlingen meer moeite dan met andere leerlingen. Zijn dat dan dus lastigere leerlingen? Nee. Wat mij betreft heb IK meer moeite met die leerling. Het is namelijk heel goed mogelijk dat anderen minder moeite met die leerling hebben. Dit maak ik vaak genoeg mee.
” Stel dat je een rotbaan hebt, en daar zou je nog jaren moeten werken, wat zou je dan doen? “
Volgens mij is het dus aan jezelf om te kiezen of je moeite hebt met een leerling. Het is een mindset. Het is aan jou om te kiezen hoe je denkt of hoe je je voelt over een leerling en de samenwerking hiermee. Zoals één van de deelnemers aan Dream School ook zegt: het is aan jou hoe je erover denkt, hoe je er tegenover staat, hoe je ermee omgaat.
En dat wordt lang niet altijd zo benoemd of ervaren door docenten en andere medewerkers in het onderwijs. Helaas. Want ik ben van mening dat bepaald lastig ervaren gedrag een reactie is op de wisselwerking tussen de leerling, zijn omgeving en het systeem.
Allereerst is het gedrag van de leerling hetgeen jij ervaart en hoe je dit interpreteert. Het is dus een subjectieve situatie (‘de leerling is druk’, ‘ik vind de leerling lastig’, ‘de leerling doet goed mee’ etc.).
Wat dit gedrag dan bepaald is allereerst afhankelijk van de leerling. Hoe zit de leerling in elkaar? Wat is het karakter? Wat denkt of voelt hij op dat moment?
Ten tweede is de omgeving van de leerling van belang. Hiermee bedoel ik alles wat de leerling beïnvloedt om hem heen, zoals vrienden, zijn opvoeding, de thuissituatie of de buurt waar hij woont.
Ten derde is het systeem van invloed op gedrag. Veel schoolsystemen zijn gebaseerd op klassikale momenten, individuele werkmomenten en ene docent die leidend is. En niet alle leerlingen zijn geschikt voor het systeem.
En dit laatste vind ik essentieel. Als je kijkt naar de geschiedenis van het onderwijs, is een van de redenen van massa-onderwijs om veel mensen bepaald werk te kunnen laten doen (ten tijde van de industrialisatie, eind 19e eeuw). Nu er veel meer differentiatie is en moet zijn, is de oorspronkelijke vorm van massa-onderwijs niet meer per se het meest geschikte middel.
Daarbij zijn niet alle leerlingen geschikt voor deze vorm van groei, ontwikkeling en ontplooiing. Hierbij spelen ook (hersen)biologische factoren een rol**.
Ik wil dan ook pleiten voor een onderwijssysteem waarbij er meer rekening gehouden wordt met de behoeften van leerlingen. Van behoeften van de mens zelfs. Want ook al is er een groeiende onderwijshervorming, de kern blijft mijns inziens nog te veel dat de docent de leidende rol heeft in het leerproces.
Ik wil zeker niet per se bepleiten voor en leidende rol bij de leerling. Want hoewel ik denk dat dit verrassende nieuwe inzichten oplevert gedurende het ontwikkelingsproces, is het belangrijk dat we leerlingen in aanraking laten komen met een breed scala aan onderwerpen, inhouden, kansen en ideeën. Het is immers ook zo dat het puberbrein minder in staat is tot gedegen keuzes maken dan het volwassen brein (zie wederom de boeken van Dick Swaab, bij: **).
Tot slot. Ik hoop dat we een toekomst tegemoet gaan waarbij het onderwijs beter aansluit bij wat effectief is voor leerlingen. Ter illustratie hiervan een uitspraak van een andere deelnemer aan Dream School. Hij had een gesprek met de onderwijsinspectie wegens verzuim:
“…dus ik zei tegen de onderwijsinspectie, stel dat je een rotbaan hebt, en daar zou je nog jaren moeten werken, wat zou je dan doen? ‘Een andere baan zoeken’, zei hij. Nou, en zo is het precies voor mij met school, zei ik toen!”
__________
* Dream School is een initiatief van Jamie Oliver. Het is ook in Nederland een programma van de NTR. Het biedt een groep leerlingen met een bewogen geschiedenis de kans zich te ontwikkelen en te groeien. Door een unieke manier van werken krijgen ze de kans zich te ontplooien om sterker in de samenleving aan de slag te kunnen.
** Voor meer informatie hieromtrent, raad ik de boeken van Dick Swaab aan: ‘Wij zijn ons brein’ (2011) & ‘Wij zijn ons creatieve brein’ (2016).
__________
Disclaimer: De headerafbeelding komt van VGPO De Oosthoek, gevonden via deze link.